-
1 онытып җибәрү
позабы́ть, запа́мятовать; упусти́ть и́з виду -
2 онытып бетерү
1) перезабыва́ть2) разучи́ться, отвы́кнуть -
3 онытып калдыру
забы́ть, позабы́ть (что-л., где) (в автобусе, на работе, дома, у товарищей) -
4 ару-талуны онытып
см. армый-талмый -
5 тын алуны да онытып
-
6 тын алырга да онытып
-
7 оныту
перех.1) перех. забыва́ть/забы́ть, позабыва́ть/позабы́ть, запа́мятовать (кого-что, о ком-чём) (о родителях, о поручении, об обиде), ( про кого-что) (про детей, про поездку) || забыва́ние; забве́ние уст.яхшылыкны оныту — забыва́ть доброту́ (хлеб-соль)
хат турында тагын оныткансың — о письме́ опя́ть позабы́л
онытырга ярамый — не сле́дует забыва́ть
мәңге онытасым юк — вове́к не забу́ду
бөтенләй онытканмын — совсе́м забы́л; из ума́ вон
2) разу́чиваться/разучи́ться; отвыка́ть/отвы́кнутьбаянда күптән уйнаган юк, онытканмындыр инде — давно́ не игра́л на бая́не, наве́рное, уже́ разучи́лся
3) в знач. нареч. онытып по забы́вчивости, по рассе́янности, случа́йноонытып синең күзлекне алып киткәнмен — случа́йно захвати́л твои́ очки́
•- онытып җибәрү
- онытып бетерү
- онытып калдыру••онытканда бер — иногда́, и́зредка; когда́ вспо́мнится
-
8 тын
I сущ.1) дыха́ние, вздох; вдох || дыха́тельныйтынны буа торган — затрудня́ющий дыха́ние
тын көпшәсе — дыха́тельная тру́бка
2) прост. во́здухкамераның тыны чыккан — во́здух из ка́меры ( велосипедной) весь вы́шел
3) пар вы́хода, выдыха́ния ( в прохладно-влажную погоду)тын беленә башлаган — стал заме́тен пар дыха́ния ( при низкой температуре)
4) перен. возде́йствие, влия́ние; духреволюциянең кайнар тыны — горя́чее дыха́ние револю́ции
5) диал. душа́, духтыны барның өне бар — (посл.) име́ющий ду́шу име́ет и го́лос (т.е. может и протестовать, и голосить)
•- тын алу- тын алыш
- тын бетү
- тын куырылдыру
- тын куыру
- тын кысылу
- тын өрү
- тын тарыгу
- тын юлы
- тын юллары
- тынны тарыктыру
- тын чыгару
- тынны чыгару••тын алган тавыш та чыкмау (ишетелмәү, сизелмәү) — быть соверше́нно беззву́чным (букв. не слы́шать и зву́ка дыха́ния)
тын алганны (алганын, алганыңны) да сизү (белү) — знать всю подного́тную (букв. знать и то, как ды́шится кому́; кто, как, чем ды́шит и т. п.)
тын алдырмау, тын (да) алырга (да) бирмәү — не дава́ть переды́шки
тын (да) алдырмы́йча — не дава́я передохну́ть; без переды́шки
тын кабу (кысу, тоту) — затрудня́ть/затрудни́ть дыха́ние
- тын алмастантынны (тынын, тыныңны) арттан (эчтән) алу — груб.-прост. дыша́ть че́рез зад, отма́лчиваться от стра́ха, выжида́ть молчко́м, ждать забве́ния просту́пка
- тын да алмыйча
- тын да чыгармыйча
- тын да тартмыйча
- тын алырга да онытып
- тын алуны да онытып
- тын кысу
- тын да чыгармау
- тынын да чыгармау
- тыны да чыкмый
- тының чыкмасын
- тының да чыкмасын
- тыныңны да чыгарма
- тыныңны да чыгарасы булма II сущ.прост. коро́ткий промежу́ток вре́мениIII 1. прил.бер тын эшләп алу — немно́го порабо́тать
1) в разн. знач. ти́хийтын һава — ти́хая пого́да (букв. во́здух)
тын елга — ти́хая река́
тын урын — ти́хое ме́сто
тын почмак — ти́хий у́гол (уголо́к)
тын төн — ти́хая ночь
урман тын — лес тих, в лесу́ ти́хо
2) ти́хий, молчали́выйбик тын кеше — о́чень ти́хий челове́к
2. нареч.ул гел тын — он всегда́ молчали́в
ти́хо; молчали́воурамда тын — на у́лице ти́хо
шул кадәр тын ки... — так ти́хо, что...
- тын булу- тын калу 3. сущ.; редко1) см. тынлыкурман тынында — в тиши́ ле́са
2) поко́й, успокое́ниеIV 1. диал.; прил.тынымны, көнемне бозма — (погов.) не наруша́й мой поко́й ( говорится нежелательному жениху)
перело́жный2. сущ.тын җир — перело́жная земля́
перело́гтынга калдыру — оста́вить на (как) перело́г
-
9 тын алмастан
= тын да алмыйча; тын да чыгармыйча; тын да тартмыйча; тын алырга да онытып; тын алуны да онытып1) затаи́в дыха́ниетын да алмыйча тыңлап тору — слу́шать, затаи́в дыха́ние
2) без переды́шки, без ро́здыха, без о́тдыха -
10 аз-маз
1. нареч.1) понемно́гу (интересоваться чем, делать что) понемно́жку, понемно́жечку; постепе́нно; помале́ньку, помале́нечку, ма́ло-пома́лу (привыкать к чему, укрепляться в каком-л. мнении); полего́ньку, потихо́ньку; немно́го, немно́жкохалык аз-маз җыела башлады — пу́блика понемно́гу ста́ла собира́ться
өйдә аз-маз эшләштерү — до́ма помале́ньку занима́ться (поси́льной) рабо́той
2) немно́го, немно́жко (знать о чём, помнить что, кого, уметь делать что); не́сколько, слегка́, чуть, чу́точку; не о́чень мно́го; ко́е-чем, ко́е в чёмаз-маз яшелчә үстерү — выра́щивать немно́го (не о́чень мно́го) овоще́й
аз-маз үзгәрү — немно́го (ко́е в чём) измени́ться
2. прил.чит телне аз-маз белү — чу́точку знать иностра́нный язы́к
1) небольшо́й, незначи́тельный, ску́дный, ко́е-како́й, како́й-то (доход, запас); не́который, небога́тыйаз-маз тәҗрибә — не́который о́пыт
аз-маз төзәтмәләр — ко́е-каки́е попра́вки
өлешеңә чыккан аз-маз бәхет — незначи́тельное сча́стье, вы́павшее на твою́ до́лю
җыйган аз-маз уңыш — небога́тый урожа́й
2) немногочи́сленный, немно́гие (пассажиры, посетители, выставки, экспонаты); ре́дкийелга аръягында калган аз-маз машиналар — немно́гие маши́ны, оста́вшиеся на противополо́жном берегу́ реки́
3) немно́гиеаз-маз белгәнеңне дә онытып бетерү — позабы́ть и то немно́гое, что знал
• -
11 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
12 ару-талу
неперех.1) см. ару II; собир. уста́лость и утомлённостьару-талуны белми эшләү — рабо́тать, не замеча́я уста́лости
2) в знач. нареч. арып-талып измождённый, кра́йне изнурённыйару-талу кайтып керү — верну́ться (домо́й) кра́йне изнурённым
•- ару-талу белмәстән
- ару-талуны белми торган
- ару-талуны онытып -
13 бала кеше(се)
малы́ш, дитя́, подро́сток (при разговоре о снисходительном отношении к слабостям кого-л.)бала кеше(се) бит, онытып җибәргән — дитя́ ведь, ма́лость позабы́л(а)
-
14 бала кеше(се)
малы́ш, дитя́, подро́сток (при разговоре о снисходительном отношении к слабостям кого-л.)бала кеше(се) бит, онытып җибәргән — дитя́ ведь, ма́лость позабы́л(а)
-
15 гашыйк-мәгъшуклык
сущ.любо́вь, любо́вная связь, аму́ры уст.гашыйк-мәгъшуклыкны онытып тору — (вре́менно) забы́ть о любви́, о любо́вных отноше́ниях
-
16 дөнья
сущ.1) мир, вселе́нная, мирозда́ние книжн.; поднебе́сная уст.; народно-поэт. || мирово́йдөньяның берлеге — еди́нство ми́ра
дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной
объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир
2)а) мир, свет, земно́й шар, плане́та || мирово́йдөнья кисәкләре — ча́сти све́та
бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир
дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт
дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)
дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра
дөнья сугышы — мирова́я война́
дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок
б) (весь) мир, (весь) свет, все лю́ди, всё челове́чествомоны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)
бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным
дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас
дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)
3) мир, среда́, укла́д жи́зни (обще́ственный) стройантик дөнья — анти́чный мир
иске дөнья — ста́рый мир
капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй
дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир
4) мир, (окружа́ющая) среда́, сфе́рахайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна
үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра
су асты дөньясы — подво́дный мир
җир асты дөньясы — подзе́мный мир
5)а) жизнь, житьё || жите́йский, мирско́йдөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми
дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит
дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь
дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни
дөнья эшләре — жите́йские дела́
дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́
••дөнья дөнья инде — погов. жизнь есть жизнь
дөнья - үлемле, көн - ахшамлы — посл. ≈ всему́ есть коне́ц (преде́л)
б) рел. жизнь, мир (земно́й, загро́бный)бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь
теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)
фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир
дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется
6) в разн. знач. мир, о́бласть, сфе́ра (кого-л., чего-л.)музыка дөньясы — мир му́зыки
әдәбият дөньясы — мир литерату́ры
коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в
матурлык дөньясы — мир красоты́
фән дөньясы — нау́чный мир
кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка
уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей
7) разг.; в знач. нареч. о́чень мно́го, у́ймамәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду
дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени
эш дөнья — у́йма дел
дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег
•- дөнья күләмендәге
- дөньяны сиземләү
- дөньяны тою
- дөнья төзелеше
- дөнья хәбәрләре
- дөнья хәлләре
- дөньяга караш
- дөньяга мөнәсәбәт
- дөньяны аңлау••дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо
дөнья ачылу — ( кому) откры́тие ми́ра (жи́зни)
дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)
дөнья бабай — жизнь-нужда́
дөнья байлыгы — ро́скошь
дөнья бәясе — на вес зо́лота
дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й
дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни
дөнья белән саубуллашу — прости́ться с жи́знью ( умереть)
дөнья бетү — см. ахыр заман
дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить
дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)
дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту
дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́
дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный
дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся
дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х
дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет
дөнья каруны — прост. мирое́д, жа́дина
дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся
дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества
дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный
дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)
дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)
дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться
дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)
дөнья кую — сконча́ться, преста́виться
дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном
дөнья күрмәгән — не позна́вший жи́зни, нео́пытный; ма́ло ка́ши ел прост.
дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся
дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь
дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на
дөнья сираты — уст. прохожде́ние призывно́й коми́ссии
дөнья терәге (дөнья тоткасы) — опо́ра жи́зни; подде́ржка (в чём-л.)
дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)
дөнья төзәлү (дөнья рәтләнү; дөнья җайлану) — ула́диться, нала́диться, устро́иться ( о жизни)
дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́
дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен
дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра
дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую
дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать
дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром
дөньяга килү — появи́ться на свет; роди́ться ( о ребёнке)
дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)
дөньяга күренерлеген калдырмау (дөньяга чыгарлыгын калдырмау; йөзенә күренерлеген калдырмау; йөзенә чыгарлыгын калдырмау) — вы́ставить на позо́р; покры́ть позо́ром книжн.
дөньяга сыймый йөрү (дөньяга сыймастай булып йөрү) — ходи́ть го́голем (ко́зырем) прост.
дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий
дөньяга фаш итү — см. дөньяга чыгару 2)
дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный
дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий
дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер
дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти
дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни
дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни
дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни
дөньядан сәфәр итү — эвф. отправля́ться в мир ино́й; умере́ть
дөньядан югалу — забы́ться
дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)
дөньяны онытып — забы́в обо всём
дөньяны сасыту — наболта́ть с три ко́роба (сплетни о ком-л, о чём-л.)
дөньяны тату — позна́ть жизнь
дөньяны тибеп (дөньясына тибеп) — прост. на широ́кую но́гу; разгу́льно
дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́
дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд
дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном
дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир
дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни
дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны
дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та
дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)
дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся
дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело
дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те
дөньясын таныту — показа́ть, где ра́ки зиму́ют прост.
дөньясын теттереп (дөньясын типтереп; дөньясын җимерттереп) — припева́ючи, разгу́льно; на всю (по́лную) кату́шку прост. (жить, весели́ться, пра́здновать и т. п.)
- дөнья бетерепдөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́
- дөнья бозу
- дөнья бутау
- дөнья кадәр
- дөнья хәтле
- дөнья чаклы
- дөнья күрү
- дөнья малы
- дөнья тулы
- дөнья хәле
- дөнья шаулату
- дөньяга чыгару
- дөньяга чыгу
- дөньядан хәбәрсез
- дөньядан хәбәре юк
- дөньяны күргән
- дөньяны күп күргән
- дөньяны оныту
- дөньяның астын-өскә китерү -
17 кызулык
I сущ.1) жара́, зной; зно́йность ( воздуха)2) перен. горя́чность, вспы́льчивостьII сущ.холык кызулыгы - акыл кыскалыгы — (посл.) горя́чность нра́ва - нехва́тка ума́
1) быстрота́, ско́рость; спо́ростьйөрешнең кызулыгы — спо́рость (ско́рость) хо́да
2) торопли́вость, спе́шка, горя́чкасм. тж. ашыгычлыккызулык белән онытып җибәргәнмен — позабы́л в спе́шке
3) перен. оживлённостьсату-алуның кызулыгы — оживлённость торго́вли
-
18 микәнни
частица неопр.; разг.(обычно в эмоц. предл.) неуже́ли; что́ либүген дә килмәсләр микәнни? — неуже́ли и сего́дня не прие́дут?
өйдә онытып калдырдым микәнни? — до́ма что ли забы́л? неуже́ли забы́л до́ма?
-
19 шайтан
I сущ.1) миф. шайта́н; чёрт, дья́вол, бес, сатана́, нечи́стая си́латик торганга шайтан койрыгын (аягын) тоттырган — (погов.) безде́льнику чёрт всучи́л свою́ ла́пу подержа́ть
2) перен. чу́вство, настрое́ние, скло́нность к чему-л.; бескирелек шайтаны — бес упря́мства
кемнең күңелендә нинди шайтан утырганын каян беләсең — отку́да знать, у кого́ на душе́ како́й бес сиди́т
3) бран. чёрт, дья́волсукыр шайтан — слепо́й чёрт
кая югалдың, шайтан? — где ты пропа́л, чёрт?
ни шайтаныма — како́го дья́вола, за каки́м дья́волом
•- шайтан күбеге
- шайтан сөяге
- шайтан ашыгы
- шайтан таягы
- шайтан тырнагы••шайтан алгыры — чёрт возьми́, чёрт побери́, чёрт подери́ (дери́); поди́ ты к ле́шему
шайтан алмаштырган (бала) — ребёнок, кото́рого, я́кобы, чёрт подмени́л (обычно некрасивый или слишком чёрный, подвижный или плаксивый)
шайтан ачыткысы — прост.; см. шайтан суы
шайтан аягын сындырыр (сындырырлык) — чёрт но́гу сло́мит; сам чёрт не разберётся, чёрт (его) зна́ет
шайтан вәсвәсәсе (коткысы; котырыгы) — дья́вольское наважде́ние; бесо́вское наважде́ние
шайтан да булмас; шайтаным да булмас (тимәс) — ни черта́ не случи́тся
шайтан да (шайтаным) да юк (күренми) — ни черта́ нет, никого́ нет, совсе́м пу́сто
шайтан дилбегәсе — паути́на (осе́нние ни́ти паути́ны)
шайтан коткару — шутл. освободи́ть чёрта, вы́пить
шайтан котыртты — чёрт (бес) попу́тал, чёрт (нелёгкая) дёрнул; грех попу́тал
шайтан малай (кыз) — чертёнок (черто́вка)
шайтан сабагы — уст. сатани́нские уро́ки ( о светском обучении в противоположность религиозному)
шайтан таңы — ло́жная заря́ (предрассветное, недолговременное просветление неба); зау́треня
шайтан токымы — исча́дие сатаны́, чёртово отро́дье
шайтан яшеннән курыккандай (качкандай) курку (качу) — боя́ться как чёрт ла́дана; бежа́ть как чёрт от ла́дана
шайтанга ою — поддава́ться собла́зну, искуше́нию
шайтаннан арттыру (арттырып җибәрү) — превосходи́ть самого́ чёрта (в хитрости, в лукавстве)
шайтаннан да ярлы — бе́ден как Ио́в, бе́ден как Ла́зарь; бедне́е чёрта
шайтаннан җәяү качкан — изворо́тливый, увёртливый, ло́вкий
шайтанның арт аягы — чертёнок, бесёнок, сорване́ц ( о детях)
шайтанның сөт кардәше — ше́льма, пройдо́ха
шайтаныма да ярамый — ни к чёрту не годи́тся
- шайтан кебекшайтаның да тончыгыр — и чертя́м то́шно
- шайтан кушканмы
- шайтан суы
- шайтан сөте
- шайтан төкреге
- шайтан туе
- шайтан эше
- шайтаныма дипме II вводн. сл.чёрт, дья́вол; чёрт побери́, чёрт возьми́шайтан, онытып җибәргәнмен — чёрт возьми́, совсе́м забы́л
шайтан, соңга калдым — чёрт побери́, опозда́л
См. также в других словарях:
онытып — Очраклы рәвештә, белештермичә 3. Икенче эш белән мавыгып, төп эштән читләшү, тукталу чәй ясарга да онытып сөйли 4. күч. Кайгыртмау, санга санамау. Игътибарсыз калдыру 5. күч. Үзен һ. б. ш. сүзләр янында нәр. б. бик нык бирелү, бөтен барлыгыңны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бирелү — 1. (Бирү) 2. Каршылык күрсәтүне туктату, җиңелү 3. Бәхәстә, спорт ярышларында җиңелү тур. 4. Кем. б. йогынтысына буйсынып, аның фикеренә ияреп эш итү, аның ягына чыгу тур. коткыга б. 5. Нин. б. эшкә зур кызыксыну белән, ихлас күңелдән, үз үзеңне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөтергеч — ВЫЖЫЛДАВЫК – Кызу әйләнгәнгә, бөтерелгәнгә аумый торган күчәрле, түгәрәк яки шар форм. уенчык 2. күч. Бик хәрәкәтчән, җитез балалар, кечерәк буйлы кешеләр яки шундый хайван турында. с. Бик хәрәкәтчән, җитез, тере яки куштан онытып булмый ул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөтерчек — ВЫЖЫЛДАВЫК – Кызу әйләнгәнгә, бөтерелгәнгә аумый торган күчәрле, түгәрәк яки шар форм. уенчык 2. күч. Бик хәрәкәтчән, җитез балалар, кечерәк буйлы кешеләр яки шундый хайван турында. с. Бик хәрәкәтчән, җитез, тере яки куштан онытып булмый ул… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
саксыз — (САКСЫЗЛАНУ) (САКСЫЗЛЫК) – 1. Куркыныч тур. уйламаучы, саклыкны онытучы 2. Милектән бик бәрәкәтсез файдаланучы, аның кадерен белмичә эш итүче 3. Саклыкны онытып эшләнә торган (эш хәрәкәт тур.) 4. Саксызлыкны белдерә, күрсәтә торган (эш хәл тур.)… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табу — (ТАБЫЛУ) – I. ф. 1. Кирәкле нәрсәне көтмәгәндә күреп, сизеп, үзеңә алу, файдалану яки аның кайдалыгын хәтерләп кую. Югалган, онытып калдырылган нәрсәне күреп алу. Очрату, тап булу, юлыгу. Югалган яки яшерелгән нәрсәне эзләп, кайдалыгын белү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табылдык — с. 1. Башка берәү югалткан яки онытып калдырган җирдән табып алынган 2. Ата анасы билгесез яки уйнаштан туган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һай — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һәй — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һей — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
югалту — I. 1. Милкендә яки карамагында булган нәрсәне онытып, төшереп калдыру яки урлату. Билгесез җирдә аерым, ялгыз хәлдә калдыру (җан ияләре тур.) бәрәнен югалткан сарык. Таба алмый тору халык арасында анасын югалткан 2. Билгеле бер эзлеклелектән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
